Subcommissie Geodetische Infrastructuur en Referentiesystemen
Officiële coördinatenstelsels van Nederland
Referentiestelsels in nationaal, Europees en mondiaal verband zijn het
aandachtspunt van de Subcommissie Geodetische Infrastructuur en
Referentiesystemen van de Nederlandse Commissie van Geodesie. Uit onze
contacten blijkt, dat er in praktijk vaak nog onduidelijkheid is over het
gebruik van en de relatie tussen de verschillende nationale (RD, NAP),
Europese (ETRS89, EVRS) en mondiale coördinatenstelsels (WGS84, ITRS). Als
Subcommissie zien wij het als taak het juiste gebruik van
coördinatenstelsels in Nederland te bevorderen.
Nederland kent de volgende coördinatenstelsels.
1. ETRS89/ITRS
Het Europese ETRS89 (European Terrestrial Reference System 1989) is sinds 1
oktober 2000 het officiële driedimensionale coördinatenstelsel van
Nederland. Het Europese driedimensionale stelsels is daarmee ook het
nationale driedimensionale stelsel. ETRS89 is de Europese variant van het
mondiale WGS84 (het GPS-stelsel). ETRS89 wordt in Nederland onderhouden door
Kadaster (Rijksdriehoeksmeting) en de Adviesdienst Geo-informatie en ICT van
Rijkswaterstaat (RWS AGI). Coördinaten worden gepubliceerd voor de stations
van het AGRS (Actief GPS Referentie Systeem Nederland), de ruim 400 punten
van het GPS-kernnet en de gecertificeerde stations van GPS-dienstverleners.
In beginsel wordt ETRS89 gebruikt voor Europese geo-bestanden, cf. afspraken
in het kader van EuroGeographics. Pas als er formeel een Europese
kaartprojectie is gekozen, zal het gebruik voor de geo-informatie een grote
vlucht nemen. Momenteel wordt ETRS89 in Nederland vooral gebruikt voor de
verwerking van GPS-metingen.
ETRS89 is gekoppeld aan het ITRS (International Terrestrial Reference System).
ITRS wordt onderhouden door de IERS (International Earth Rotation Service).
Coördinaten in ETRS89 en ITRS op het tijdstip 1989.0 zijn hetzelfde, maar de
snelheden zijn verschillend (een verschuiving van 1 - 2 cm/jaar)
aangezien ETRS89 gekoppeld is aan de Euraziatische plaat. Voor veel
toepassingen mag de snelheid in ETRS89 verwaarloosd worden. Om de een tot
twee jaar worden nieuwe coördinaten en snelheden gepubliceerd voor ITRS; dit
zijn de zogenaamde ITRF's (International Terrestrial Reference Frame),
bijvoorbeeld ITRF97 en ITRF2000. Dit gebeurt o.a. voor de Nederlandse IGS-
en EPN-stations (Kootwijk, Westerbork, Delft, Terschelling en Eijsden).
Coördinaten en snelheden tussen de verschillende realisaties van ETRS89 en
ITRS, en de verschillende realisaties van ITRS onderling (bijvoorbeeld
ITRF97 en ITRF2000), zijn in elkaar om te rekenen via een
gelijkvormigheidstransformatie met 14 parameters.
De nauwkeurige baangegevens van de GPS-satellieten worden door IGS (International GPS Service)
tevens in het ITRS gegeven.
2. WGS84
Het World Geodetic System 1984 (WGS84) is het mondiale driedimensionale
stelsel, dat bekend is van het GPS. WGS84 is door het grootste gedeelte van
de hydrografische gemeenschap als standaard voor de Noordzee geaccepteerd.
WGS84 is in Nederland alleen beschikbaar via de broadcast ephemerides van de
GPS-satellieten. WGS84 kan daarom alleen op meterniveau m.b.v. GPS-metingen
worden gerealiseerd. Bij DGPS (Differential GPS) wordt het referentiesysteem
in werkelijkheid bepaald door de keuze van de coördinaten van de
referentiestations. Zijn de coördinaten van het referentiestation in ETRS89,
dan zijn ook de met DGPS bepaalde posities in ETRS89.
Bij de laatste herziening van WGS84 is WGS84 indirect gekoppeld aan ITRS94.
WGS84, ITRS en ETRS89 komen dan ook op decimeterniveau met elkaar overeen,
waarbij de verschillen vooral veroorzaakt worden door de afwijkende aannames
over de snelheden. In de praktijk wordt vaak over WGS84 gesproken, ook als
het onderliggende systeem eigenlijk ITRS of ETRS is. Bijvoorbeeld als
DGPS-referentiestations rond de Noordzee in ETRS zijn bepaald, kan het toch
zinvol zijn om het WGS84 te noemen. De details van de implementatie van
WGS84 zijn alleen van belang voor experts.
3. RD-stelsel
Voor de vastlegging van de ligging in Nederland wordt doorgaans het stelsel van de Rijksdriehoeksmeting (RD-stelsel) gebruikt. De nationale geo-bestanden (TOP10vector, GBKN, kadastrale kaart) zijn beschikbaar in RD. De beheerders en gebruikers van bestanden hebben bij de introductie van ETRS89 aangegeven RD te willen handhaven, maar wel graag een koppeling te zien met ETRS89. Als een (GPS-)gebruiker gelijkvormig transformeert tussen ETRS89 en RD zijn de verschillen maximaal 25 cm. Voor landmeetkundige toepassingen bestaat de procedure RDNAPTRANS, waarbij de transformatie tussen RD en ETRS89 op centimeterniveau wordt gerealiseerd. De definitie van het RD-stelsel is afgeleid van ETRS89. Uitgebreide informatie over de relatie tussen RD (NAP) en ETRS89 is beschikbaar in de publicatie De geodetische referentiestelsels van Nederland.
4. NAP-stelsel
Voor de vastlegging van de hoogte wordt altijd het stelsel van het Normaal Amsterdams Peil (NAP) gebruikt. Het is voor praktische toepassing gelijk te stellen aan het Europese hoogtesysteem EVRS (European Vertical Reference System), dat namelijk NAP als referentievlak gebruikt.
5. Uitwisseling in Europees verband
ETRS89 staat op het punt in Europees verband (en zeker voor Europese
toepassingen) veel gebruikt te gaan worden. Tegelijkertijd hebben alle
Europese landen al hun geo-informatie beschikbaar in hun nationale
referentiestelsels. Alle West-Europese landen hebben inmiddels een koppeling
tot stand gebracht tussen hun nationale stelsels en ETRS89 (zie daarvoor de
webpagina http://crs.ifag.de).
Daarbij moet bedacht worden dat de verschillen tussen die nationale stelsels
en ETRS89 bij een standaarddatumtransformatie veel groter kunnen zijn dan de
25 cm in Nederland.
Voor de uitwisseling binnen Europa adviseren wij met klem altijd de weg via
ETRS89 te kiezen. Bij gebruik van de procedure RDNAPTRANS waarborgt u
daarbij voor het Nederlandse deel een nauwkeurigheid op centimeterniveau;
bij gebruik van een gelijkvormigheidstransformatie kunnen fouten tot 25 cm
optreden. Het gebruik van regionale benaderingsformules (bijvoorbeeld direct
van het Duitse Gauss-Krüger naar RD) raden wij af voor professionele
toepassingen vanwege de niet-reproduceerbaarheid en de inhomogeniteiten aan
de randen van het geldigheidsgebied.
Informatie
Mocht u meer informatie willen, dan kunt u contact op nemen met:
Joop van Buren (Kadaster)
tel: 055 528 55 09; e-mail:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of
Anton Kösters (Adviesdienst Geo-informatie en ICT van Rijkswaterstaat) tel:
015 275 71 05; e-mail:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
24-10-2005